Bang om te vallen. Dat is de belangrijkste reden voor senioren om te stoppen met fietsen, en het weerhoudt hen ervan om weer op te stappen. ,,Dat snap ik”, zegt neurowetenschapper Eric Maris, gespecialiseerd in de vraag hoe we onze balans behouden als we staan, lopen en fietsen. ,,Maar het is ook heel jammer. Want de fiets is het beste en meest laagdrempelige fitnessapparaat dat er bestaat, goed voor je gehele gezondheid. Bovendien kun je er overal mee komen, goed voor je sociale leven.” Hij ziet het aan zijn moeder: “Ze is 85 jaar en zit vijf keer per week op de fiets, ze maakt ritjes van zo’n 25 kilometer. Dat gun ik andere ouderen ook.”

Maar hoe doe je dat, weer gaan fietsen als je dat een tijd niet hebt gedaan? Wie minder beweegt, verliest de spierkracht, nodig om een rijwiel in beweging te krijgen. Vooral het op gang komen vanuit stilstand is dan een probleem. En je raakt ook souplesse kwijt, nodig voor het op- en afstappen en om je heen kijken.

Maar vooral: je brein verleert na een tijdje hoe je op de fiets je evenwicht bewaart. Want dat is best complex: je moet op de fiets blijven zitten én je moet samen met de fiets overeind blijven.

Tijdens het fietsen ben je permanent bezig je balans te houden. Dat doe je met kleine stuurcorrecties en dat gaat ongemerkt; ons brein heeft geleerd hoe dat moet. Maar als je die vaardigheid niet gebruikt, raak je het kwijt”, legt de onderzoeker uit.

Hoe leer je dat weer aan? Dat is een kwestie van oefenen. Maar denk even terug aan hoe we vroeger allemaal hebben leren fietsen: voor het eerst zonder zijwieltjes zwabberend over de stoep, af en toe vallen met schaafwonden op de knieën. Bij ouderen betekent dat al gauw: gebroken heup, bloedende hoofdwond. Dat is dus geen optie.

“Voor mijn fundamentele wetenschappelijk onderzoek naar balans heb ik een fietssimulator ontwikkeld. Die zit vol sensoren om te meten hoe een fietser zijn evenwicht bewaart. Daar kun je niet vanaf vallen: je zit veilig in een tuig”, zegt Maris. ,,Ik bedacht me: die simulator kan ik ook voor een maatschappelijk doel inzetten. Hiermee kun je weer veilig leren fietsen.”

Psychologiestudent Maartje Floris demonstreert hoe het werkt. Op een groot scherm voor haar is de weg geprojecteerd. Hoe harder ze trapt, hoe sneller de weg voorbij raast. En elke beweging die ze maakt, wordt direct op het scherm vertaald. Zo kan ze oefenen precies op de weg te blijven en de bocht om te gaan.

Dat is het grote verschil met een hometrainer of een spinningbike in de sportschool: ook die kun je koppelen aan een virtuele route, maar je stuurt dan niet en je hoeft geen evenwicht te bewaren. Floris laat ook even zien wat er gebeurt als ze het stuur omgooit: de fiets valt, zelf blijft ze veilig in de lucht bungelen.

Nu zoekt Maris tien proefpersonen, mensen die het jammer vinden dat hun tweewieler ongebruikt in de schuur staat en die met zijn hulp willen leren om weer op de fiets te stappen. Die training bestaat uit twee onderdelen. In het Radboud Sportcentrum werken de deelnemers op spinningfietsen heel gericht aan het opbouwen van hun spierkracht en aan het vergroten van hun lenigheid. Op de fietssimulator trainen ze hun balansgevoel.

Doel is dat het onderzoeksproject resulteert in een concreet trainingsprogramma dat vervolgens kan worden aangeboden aan iedereen die dat wil. ,,Deze fietssimulator is gebouwd voor wetenschappelijk onderzoek en is heel uitgebreid. Met dit project hopen we uiteindelijk een vereenvoudigd prototype te ontwikkelen dat bijvoorbeeld bij sportscholen kan worden neergezet.”

Meedoen aan het onderzoek? Aanmelden kan hier